Aan mijn lange loopbaan in de pensioenen komt een einde: ik ga namelijk met pensioen. In dit laatste artikel van mijn hand kijk ik daarom terug en vooruit. Persoonlijk en op mijn vakgebied pensioen. Het pensioenstelsel gaat mij zeer ter harte. Nederland heeft een zeer solide pensioenstelsel. Dit is zelfs al 3 jaar op rij het beste pensioenstelsel van de wereld.
Is dat over 10 jaar nog het geval? Dat is niet vanzelfsprekend. Hoe kwam Nederland aan die koppositie? En wat is nodig om die koppositie te behouden? Ik ben voorstander van een inclusief pensioenstelsel dat kan rekenen op een breed draagvlak. Mijn tips? Zorg voor een goed pensioen voor alle werkenden. Dat niet complexer is dan strikt nodig is. En communiceer helder.

AOW plus pensioen geven Nederland het beste pensioenstelsel
Het Nederlandse pensioenstelsel is relatief duurzaam, omdat het een mix is van ongeveer de helft omslag (AOW) en de helft kapitaaldekking. De AOW is houdbaar door de koppeling aan de levensverwachting. Het aanvullend pensioenstelsel is duurzaam doordat we bij elkaar zo’n € 1.600 miljard pensioenvermogen hebben opgebouwd.

Nederland en Denemarken strijden om koppositie
In 2009, 2010 en 2011 had Nederland het beste pensioenstelsel van de wereld. In 2012 tot en met 2017 ging Denemarken aan kop. In 2018, 2019 en 2020 staat Nederland weer fier aan kop. Sinds 2009 vergelijkt de ‘Global Pension Index’ de kwaliteit van steeds meer pensioenstelsels van landen over de hele wereld. In 2012 werden 18 landen en in 2020 39 landen onderzocht. Daarmee zijn de pensioenen in beeld van meer dan de helft respectievelijk ongeveer tweederde van de wereldbevolking.

In de Global Pension Index staan 3 criteria
De pensioenstelsels worden namelijk onderzocht op toereikendheid, toekomstbestendigheid en integriteit. Hoe scoort Nederland vandaag de dag op deze criteria?

1. Toereikendheid: Nederland scoort goed op hoogte pensioen
Hier gaat het om een adequaat pensioen. In dit onderzoek geldt dit als ten minste 70% netto van het gemiddeld verdiende loon. In het nieuwe pensioenstelsel blijft het mogelijk om in 42 jaar een pensioen op te bouwen dat – inclusief de AOW – 80% van het gemiddelde loon bedraagt. Als dat gaat lukken, voldoet Nederland ook in de toekomst ruimschoots aan deze eis.

2. Toekomstbestendigheid kan beter: Geef zelfstandigen toegang!
De 3 criteria voor toekomstbestendigheid zijn:

• Ten minste 80% van de beroepsbevolking neemt deel in het aanvullend pensioenstelsel
• Ruim 12% van alle Nederlandse werknemers bouwt nu geen pensioen op
  Er wordt aan gewerkt om deze ‘witte vlek’ te verkleinen. Zo hebben payrollwerknemers vanaf 2021 recht op een adequate pensioenregeling. De Stichting van de Arbeid kwam met 22 maatregelen. En het kabinet gaat de wachttijd voor uitzendkrachten van 26 weken verkorten naar 2 maanden.
• Er zijn steeds meer zelfstandigen zonder pensioen. Inmiddels meer dan 1 miljoen
  Het kabinet vindt dat terecht zorgwekkend. Daarom wil het vrijwillige aansluiting van zelfstandigen bij een pensioenregeling in de tweede pijler mogelijk maken (opt in). Veel effectiever is volgens mij automatische deelname met de keuze om niet mee te doen (opt out). Tot slot moet het nieuwe kabinet afspreken hoe het aantal zelfstandigen te verkleinen. Dat is nog effectiever.



Intermezzo: andere tijden In de 80'er jaren van de vorige eeuw waren gehuwde vrouwen en deeltijdwerkers uitgesloten van deelname! Pensioen was namelijk gebaseerd op de kostwinnersgedachte. Ik procedeerde namens enkele bedrijfstakpensioenfondsen tot het Europese Hof van Justitie om deelname van gehuwde vrouwen en deeltijdwerkers met terugwerkende kracht vanaf 1976 te voorkomen. Dat leek namelijk onbetaalbaar. Die procedures hebben de pensioenfondsen verloren. De Europese wetgeving was niet in lijn met de rechtspraak. Gelukkig is dit allemaal goed gekomen. De toekomstige pensioenverplichtingen zijn voor ten minste 100% gedekt door vermogen De dekkingsgraden zijn de laatste tijd gestegen, maar zijn bij veel (grote) pensioenfondsen nog steeds onvoldoende. In het nieuwe stelsel speelt dit niet meer zo. Je moet het met je persoonlijk pensioenvermogen doen. De dekkingsgraad is dan als het ware altijd 100%. De arbeidsparticipatie van 55- tot 65-jarigen is ten minste 80% Dat gaat de goede kant uit. Want de arbeidsparticipatie van deze groep is de afgelopen 15 jaar spectaculair gestegen: bij mannen is het nu 80% en bij vrouwen 62%. Deze toename komt door afschaffing van VUT en prepensioen en verhoging van de AOW- en pensioenleeftijd. Pikant is dat ik zelf in de 80'er jaren van de vorige eeuw nog zo’n 15 VUT-fondsen heb helpen oprichten.




3. Integriteit scoort onvoldoende. Verminder complexiteit en communiceer helder!
Aspecten als communicatie, kosten, governance, regulering en de bescherming van pensioenen bepalen de integriteit van ons pensioen. Communicatie springt er voor mij uit als zorgpunt. Hier speelt de paradox dat Nederland het beste pensioenstelsel van de wereld heeft, maar dat weinig mensen er vertrouwen in hebben. Dit paradoxale gebrek aan vertrouwen ligt aan de complexiteit van pensioen. De oplossing begint bij vermindering van complexiteit én heldere en duidelijke communicatie. Zo is opvallend dat er nog geen helder verhaal is over waarom het pensioenstelsel moet worden hervormd. En bij de opzet van de nieuwe regelingen uit het pensioenakkoord kwam de uitlegbaarheid er tot dusver ook bekaaid van af. Mijn tip: Let op vereenvoudiging in het wetsvoorstel én start nu met heldere communicatie over het nieuwe pensioenstelsel.

Persoonlijke terugblik en vooruitblik
Bijna 42 jaar mocht ik in de mooie, maar wonderlijke pensioensector werken. Bij Achmea Pensioenservices en maar liefst 5 rechtsvoorgangers: Bedrijfsvereniging voor Detailhandel, Ambachten en Huisvrouwen, Detam Pensioen Services, Relan Pensioen, Interpolis Pensioen en Syntrus Achmea Pensioenbeheer. Het was een mooie tijd.

Ik mocht werken voor veel pensioenfondsen. Samen met mensen van zeer verschillende achtergronden. De materie én de mensen maakten het boeiend. Dank dat ik dit mocht meemaken! Op 1 juli wordt ik 67 jaar en dan is het mooi geweest. Nu ga ik geleidelijk ontdekken hoe deze nieuwe levensfase in te vullen. Samen met mijn lieve vrouw en 3 dochters. Ik heb er alle vertrouwen in.

Auteur: Leo Blom, juridisch beleidsadviseur